Είναι απαραίτητα τα παραμύθια; Διαβάστε τα 9+1 "ΝΑΙ"

Πολλά έχουν ειπωθεί αναφορικά με το ύφος με το οποίο αφηγούμαστε τα παραμύθια. Πολλοί αναφέρουν πως αυτό που έχει σημασία είναι το ύφος της αφήγησης και όχι τόσο το περιεχόμενο. Η αλήθεια βρίσκεται όμως στο γεγονός πως πράγματι το ύφος είναι ένα βασικό στοιχείο της αφήγησης.
Σε καμία περίπτωση, όπως σχολιάσαμε και προηγουμένως, δεν θα πρέπει να εκμηδενίζουμε την αξία του περιεχομένου. Οι πληροφορίες από τα παραμύθια εισέρχονται στο πεδίο των παιδιών, οι οποίες μπορεί να μην βρίσκονται στο επίπεδο της συνείδησης.

Πόσες φορές λέμε «θέλω ένα παντελόνι που είναι έτσι και έτσι» χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει πως αυτό το παντελόνι κάπου το έχουμε δει. Το συνειδητοποιούμε μόνο όταν το δούμε. Τότε ανακαλείται η πληροφορία και εισέρχεται στο αντιληπτικό μας πεδίο. Κάπως έτσι και με τα παραμύθια. Οι πληροφορίες εισέρχονται, και ανακαλούνται μόνο όταν το παιδί κρίνει σκόπιμο να το κάνει, με έναν ασυνείδητο τρόπο.

1. Συνεπώς μέσα από τα παραμύθια μπορούμε να διδάξουμε στο παιδί διάφορα ζητήματα. Υπάρχουν εξαιρετικά παραμύθια τα οποία μας δίνουν την ευκαιρία να μιλήσουμε για ζητήματα που προηγουμένως φοβόμαστε, ή δεν ξέραμε τον τρόπο. Ο θάνατος, το πένθος ή το διαζύγιο είναι μερικά από αυτά τα ζητήματα, τα οποία πραγματεύονται ορισμένα παραμύθια με εξαιρετικό τρόπο.

Επιπλέον παραμύθια μπορούν να διδάξουν κανόνες υγιεινής (πχ. Πώς να φροντίζουμε τα δόντια μας, τη σημασία να πλένουμε τα χέρια, τη χρήση της τουαλέτας, τις διατροφικές συνήθειες).

2. Ένα άλλο ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο το οποίο κάνουν ορισμένα παραμύθια είναι η επίγνωση των συναισθημάτων. Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να αναγνωρίσουν και να ονοματίσουν τα συναισθήματά τους, ή με αυτά των ηρώων. Επιπλέον μπορούν να διδάξουν πόσο σημαντικό είναι να τα αναγνωρίζουμε και να τα εκφράζουμε. Διδάσκουν πως δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα, αλλά συναισθήματα που άλλοτε μας διευκολύνουν και άλλοτε μας εμποδίζουν.

3. Τέλος μπορούν να διδάξουν ιδέες και αξίες όπως η σημασία της ελευθερίας, ο ρατσισμός και οι προκαταλήψεις, τα όρια κ. ά. Τα παραμύθια, ειδικά τα νεότερα βασίζονται και στις εξελίξεις της κοινωνίας, κάτι που διευκολύνει το παιδί να κατανοήσει ακόμα περισσότερο τον κόσμο που ζει (ιντερνετ).

4. Τα παραμύθια έχουν πάντα τα στοιχεία του καλού και του κακού. Στο τέλος επικρατούν ο καλός ήρωας και το δίκαιο, κάτι που ευχαριστεί το παιδί. Το παιδί ταυτίζεται με τον καλό ήρωα, ανάλογα με τη φάση που βρίσκεται και τους προβληματισμούς που έχει. 

Μαθαίνουν πως υπάρχει στον κόσμο ο πόνος, η απάτη, η κλεψιά, ο φθόνος κτλ. Το καλό συνήθως στα παραμύθια ταυτίζεται με έννοιες όπως ο αλτρουισμός, η αίσθηση του ανήκειν, η σημασία της αποδοχής.

5. Το παιδί ταυτίζεται ιδιαίτερα με τους ήρωες ων παραμυθιών. Συνεπώς δανείζεται και χαρακτηριστικά τους. Έτσι τα παραμύθια τους βοηθούν να εξελίξουν τη δική τους προσωπικότητα, με βάση συμπεριφορές που έχουν εντοπίσει στα παραμύθια (τι μου αρέσει, τι όχι) με έναν τρόπο μη κατευθυντικό. Επιπλέον μπορεί να δανειστεί στοιχεία από ήρωες, να δει πως αυτοί μπορούν πραγματικά να νικήσουν στο τέλος, να τους δώσουν δύναμη.

Μέσα από αυτή την ταύτιση τα παιδιά μπορούν να κάνουν ερωτήσεις στους αφηγητές και έτσι να δώσουν μία εξαιρετική ευκαιρία για μάθηση.

6. Έτσι το παιδί μπορεί να δημιουργήσει στον εαυτό του την ελπίδα, πως μπορεί να τα καταφέρει. Κάπου εκεί έξω, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν, δεν θα είσαι μόνος, μπορείς να νικήσεις (αρκεί να προσπαθήσεις), μπορεί να πιστεύεις στον εαυτό σου. Το παραμύθι είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίσει το παιδί τούς φόβους και τους προβληματισμούς που έχει. 

7. Δίνουν έτσι την ευκαιρία να εμπιστευθούμε το παιδί, να το ακούσουμε. Όταν βλέπει ένας γονιός ότι το παιδί τρομάζει με κάποιο παραμύθι δεν εγκαταλείπει τα παραμύθια, φροντίζει όμως να βρει κάποιο άλλο. Για χιλιετηρίδες τα παιδιά μεγάλωναν με παραμύθια και ήταν χρήσιμα στη ζωή τους. Αν δεν λέμε τα παραμύθια με τον τρόμο που περιέχουν, μεγαλώνουμε αποστειρωμένα παιδιά από τον φόβο του θανάτου, της εγκατάλειψης, της φθοράς και της επιθετικότητας που υπάρχει στον πραγματικό κόσμο. «Η τηλεόραση έχει πιο μεγάλη και σκληρή μορφή βίας. Είναι σχιζοφρένεια και μεγάλη υποκρισία να φοβόμαστε τα παραμύθια και να επιτρέπουμε στα παιδιά μας να βλέπουν τηλεόραση». 

8. Αποτελούν μία εξαιρετική συνθήκη να ακούσουμε τα παιδιά, να δούμε τι σχόλια έχουν να κάνουν, τι έχουν διαστρεβλώσει (πχ. Πεντάμορφη: «τη χτυπάει και την κλειδώνει γιατί την αγαπάει»).  Έτσι πια εισερχόμαστε στον δικό του κόσμο, τον βλέπουμε μέσα από τα μάτια του, ακούμε τις ανάγκες του. Του δίνουμε τη δυνατότητα να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί συναισθηματικά.

9. Η ώρα του παραμυθιού είναι ώρα επικοινωνίας με το παιδί, της συναισθηματικής επαφής, προπομπός ή δίαυλος για τα εσωστρεφή παιδιά να μιλήσουν και να εκφράσουν ανησυχίες στους γονείς τους ή ακόμη να διατυπώσουν ερωτήματα ή προβληματισμούς».

«Η αφήγηση ενός παραμυθιού είναι ουσιαστικά σχέση. Η σχέση του αφηγητή με το παραμύθι που λέει και η σχέση που δημιουργεί με τον ή τους αποδέκτες του την ώρα που το λέει»

Το παιδί σχετίζεται και παίζει με τον αφηγητή του. Είναι ένας τρόπος να μοιραστούμε χρόνο με αυτό, όταν δεν μπορούμε να βρούμε άλλους τρόπους.

10. Γιατί πρέπει να λέμε παραμύθια; Γιατί πολλές φορές ο κόσμος των ενηλίκων δεν έχει κανένα απολύτως ενδιαφέρον για αυτά!

Βασίλης Ν. Κιοσσές